Samenvatting:
Roman 1:
1-4:
In deze hoofdstukken komt Batavus Droogstoppel aan het woord. Hij stelt zich zelf voor en vertelt wat zijn idealen zijn. Ook vertelt hij wat dingen van zijn jeugd waar hij te kennen geeft dat hij Havelaar als klasgenoot heeft gehad. In dit hoofdstuk komen Sjaalman (Havelaar) en Droogstoppel elkaar tegen. Sjaalman geeft Droogstoppel een pak met papieren mee waar dingen staan beschreven die Sjaalman heeft meegemaakt. Droogstoppel moet niets hebben van de arme Sjaalman. Later besluit hij van de papieren een boek te schrijven over de koffie cultuur. Hij krijgt hierbij hulp van Stern.

9-10 en gedeelte 16:
Hier vertelt Droogstoppel dat hij al het voorgaande niet mooi vond. Hij uit hier zijn mening dat het de eigen schuld is van de Javanen dat ze zo arm zijn. Ook heeft hij helemaal geen medelijden met de Javanen. In deze hoofdstukken komt ook de beruchte preek van ds. Wavelaar voor.

Roman 2
5-8:
Hier worden Havelaar en zijn familie voor gesteld. Ook de Regent, Verbrugge en Duclari worden hier voor gesteld. Het hoofdstuk bevat de geschiedenis van Havelaar van het begin van zijn loopbaan als asistent-resident is Lebak. Ook komt hier de toespraak voor die Havelaar 'doet' voor de hoofden van Lebak.

11-16:
Hier komt het etentje in voor van Havelaar, Tine, Verbrugge en Duclari. Havelaar vertelt hier over zijn geschiedenis (oa over Sumatra) en over zijn mening over vele dingen. Zoals vrouwen, kunst en Indie. Ook begint hier de strijd tegen het onrecht die Havelaar voert. De beroemde parabel van de Japanse Steenhouwer komt ook hier in voor.

17-19:
Hier komt het verhaal van Saidjah en Adinda in voor. Dit verhaal laat zien hoe de toestanden in Lebak zijn. Ook klaagt Havelaar de Nederlandse Staat in dit gedeelte aan.

Protest
20:
De eerste helft van dit hoofdstuk zien we dat Havelaar ontslag neemt. Al zijn inzettingen waren tevergeefs. Het 2e gedeelte is voor Multatuli. Hij neemt het boek over van de schrijvers en neemt afscheid van ze. Stern laat hij goedkeurend achter. Droogstoppel wordt met harde hand uit het boek geschreven. Multatuli schrijft wat hij met het boek wil bereiken.

Tijd en Plaats
In welke tijd speelt het zich af?
In het boek zijn er 3 tijdsniveau's: -Rond 1842: De jonge avontuurlijke Havelaar in Sumatra. -Rond 1856: De volwassen Havelaar in Lebak -Rond 1860: De arme Havelaar in Nederland. Dit is het heden.

Wat is de verteltijd?
Ik heb er een week over gedaan om het boek te lezen. Het boek heeft 288 blz. waarbij de aantekeningen/noten van Marijke Stapert-Eggen zijn bijgeteld.

Wat is de vertelde tijd?
Ook kan de vertelde tijd in 3 groepen worden verdeeld:
-De tijd van Sumatra: Dit speelt zich af rond 1842, dus ongeveer een jaar.
-De tijd in Lebak: Dit duurt ook zo'n jaar. De uitbuitingen van het volk duurden al veel langer.
-Het heden van het boek: duurt in totaal ook zo'n jaar.

Wat zijn de tijdsverhoudingen?
Het verhaal verloopt niet chronologisch. Ook bestaat het boek uit vele tijdsvertragingen. Deze tijdsvertragingen worden veroorzaakt omdat de schrijver de omgeving uitvoerig beschrijft en ook wordt de tijd vertraagd wanneer Havelaar over zijn geschiedenis vertelt. Tijdsversnellingen zijn mij in het boek niet opgevallen. Het boek bestaat uit vele flash-backs; deze dienen om een beter beeld te krijgen van de situatie aldaar.

Waar spelen de gebeurtenissen zich af?
Bij elke tijdsgroep horen ook bepaalde plaatsen: -1842: Sumatra en omgeving. -1856: Lebak, stukje Buitenzorg (Bogor) -1860: Dit speelt zich af in Amsterdam. De omgevingen worden zeer goed beschreven, je kunt bij wijze van spreken Indonesië ruiken. Ook voor mensen die nooit in Indonesië zijn geweest kunnen een zeer goed beeld vormen van het landschap in Indonesië na het lezen van dit boek. Een zeer goed stuk uit het boek ging over het reizen in Indonesië omstreeks 1860. Dit stukje vind ik ook mooi beschreven, een ander goed stuk ging over de huizen in Indonesië. Ook kan de lezer uit de beschrijvingen opmaken dat Multatuli veel van het Indonesische landschap houdt.

Vertelwijze

Er is in het boek sprake van een meervoudige vertelperspectief. Dat zijn namelijk drie ik-vertellers: Droogstoppel, Stern/Sjaalman en Multatuli.

Door deze meervoudige vertelperspectief krijgt de lezer betrouwbare informatie, er wordt immers drie meningen gegeven over het onderwerp (waarvan 2 positieve en 1 negatieve mening) zodat de lezer een hele brede mening leest van de schrijver.

Thema
Thema: Strijd tegen onrecht.

Verklaring en bedoeling van het thema :
De lezer zal in het begin van het boek niet meteen merken dat er sprake is van strijd tegen onrecht. Maar zodra het Max Havelaar gedeelte aan bod komt. (vanaf hfst 5) krijgt de lezer toch al een aanwijzing van de thema. Zo heb ik in hfst 5 deze aanwijzing van het thema gevonden: " Doch daar kwamen vreemdelingen uit het Westen, die zich heer maakten van het land. Ze wensten voordeel te doen met de vruchtbaarheid van de bodem, en gelastten de bewoner een gedeelte van zijn arbeid en van zijn tijd toe te wijden aan het voortbrengen van andere zaken, die meer winst zouden afwerpen op de markten in Europa (…) Hij (de Inlanders) gehoorzaamt zijn hoofden, men had dus slechts deze hoofden te winnen en hun gedeelte van de winst toe te zeggen,…( Blz 55)
In dit stukje tekst worden dingen beschreven waar het boek eigenlijk om gaat: De mensen uit het Westen worden rijk van de Inlanders, dit doen zij door de hoofden van het volk onder de knie te krijgen. Deze gaan vervolgens hun eigen volk uitbuiten.

In een ander stuk wordt er een aanwijzing gegeven dat Havelaar wil strijden tegen deze vorm van onrecht: Ik verzoek u nogmaals mij te beschouwen als een vriend die u helpen zal waar hij kan, vooral waar onrecht moet worden tekeer gegaan. (Blz 99)
Hier vertelt Havelaar (na een prachtige toespraak aan de hoofden van Lebak) dat hij het onrecht grondig wil bestrijden.

Om een beeld te geven hoe erg de toestand in Lebak is, wordt er in een (prachtige) verhaal over Saidjah en Adinda beschreven welk onrecht de mensen daar wordt aangedaan: Enige tijd daarna vluchtte Saidjahs vader uit het land. Want hij was zeer bevreesd voor de straf als hij zijn landrenten niet betalen zou… (blz 208)
Nadat Saidjah vele buffels heeft gekregen van zijn vader, zijn ze net zo snel afgepakt door de hoofden voor de slachting. De hoofden hoeven hier niets voor te betalen. Saidjah krijgt voor de zoveelste keer een nieuwe buffel, deze buffel redt hem later van de dood, deze wordt echter weer afgepakt. In dit fragment vlucht Saidjahs vader omdat hij vele schulden heeft, de hoofden buitten hem immers uit. Hij is zelfs zo bevreesd dat hij vlucht voor de gevolgen.

De bedoeling van de schrijver was om het onrecht die de Inlanders in Indië leden te bestrijden. Dit is hem jammer genoeg niet direct gelukt. (hierover later meer) Een (duidelijk) fragment waaruit de bedoeling van het boek wordt beschreven is dit: Goed, goed, alles goed! Maar… de Javaan wordt mishandeld!
Want: wederlegging der hoofdstrekking van mijn werk is onmogelijk!
Hoe luider overigens de afkeuring van mijn boek, hoe liever 't mij wezen zal, want des groter wordt de kans gehoord te worden. En dit wil ik! (blz 256)
In deze zin en in dit hoofdstuk zegt Multatuli wat hij met het boek bereiken wil; bestijding van het onrecht in Indië.

Personen
belangrijkste persoon:
Max Havelaar:
Als eerst moet vermeld worden dat Max Havelaar een heel uitgebreid persoon is in het boek. Hij komt namelijk in 3 namen voor. In het boek wordt er gesproken van Sjaalman, Max Havelaar en Multatuli. Deze personen zijn één. Bij Sjaalman en Havelaar is dit direct uit het boek te halen. Sjaalman is namelijk een aan de lage wal geraakte Havelaar. Multatuli is de pseudoniem van Eduard Douwes Dekker. Douwes Dekker heeft meegemaakt wat Havelaar in het boek meemaakt. Ook qua tijd zijn de personen verschillend. In de tegenwoordige tijd van het boek wordt Sjaalman beschreven door Droogstoppel. In de verleden tijd wordt Max Havelaar beschreven door Stern.

Havelaar is 35 jaar oud. Hij is een man van Nederlandse nationaliteit. Een citaat van zijn uiterlijk: Hij was slank, en vlug in zijn bewegingen. Buiten zijn korte en beweeglijke bovenlip, en zijn grote flauw-blauwe ogen die, (…) , iets dromerig hadden. (…) zijn blonde haren hingen sluik langs de slapen. " ( blz 69). Havelaar is vooral kenmerkend door zijn gevoel voor rechtvaardigheid. Hij wil niemand onrecht aandoen en doet er alles aan om anderen te helpen. Dit karakter eigenschap heeft een positief punt: Hij helpt iedereen die hulp nodig heeft. Een negatief punt is dat hij zover kan gaan om mensen te helpen dat hij zelf in de problemen komt. In het boek wordt er een voorbeeld gegeven hoever hij kan gaan om mensen maar te helpen: "… doch waar anderen hulp behoefden, was hem 't helpen, het geven een ware hartstocht."
De lezer kan opmaken dat met 'het geven' geld wordt bedoeld. Een paar regels verder komt deze zin: "Acht dagen voor de geboorte van zijn kleine Max, bezat hij 't nodige niet om 't ijzeren wiegje te kopen waarin zijn lieveling rusten zou, en weinig tijds tevoren nog had hij de weinige versierselen zijner vrouw opgeofferd, om iemand bij te staan, die gewis in beter omstandigheden verkeerde dan hijzelf. (Beide citaten van blz. 84)
Hier leest de lezer dat hij zijn gezin in de problemen brengt (niet met opzet, Havelaar was een goede man) doordat hij iedereen die naar hulp vraagt wil helpen.

Andere karaktertrekjes van Havelaar zijn: gevoelig(valt uit het boek te halen door zijn hulp aan iedereen), ijverig(doordat hij er alles aan doet om anderen te helpen), intelligent (valt uit het boek te halen door zijn verhalen die hij vertelt aan Duclari en Verbrugge en eerlijk.

Zijn opvattingen over het leven, over kunst en cultuur, over de liefde enz. vertelt hij uitvoerig aan Duclari en Verbrugge tijdens een etentje. Zijn belangrijkste opvatting is dat er aan niemand onrecht mag worden gedaan. Bewijs uit boek: "Ik verzoek u nogmaals mij te beschouwen als een vriend die u helpen zal waar hij kan, vooral waar onrecht moet worden tekeer gegaan. (citaat uit blz. 99)

Havelaar verandert in de loop van het verhaal. In chronologische volgorde veranderd hij van een avontuurlijke jongeman (Havelaar in zijn jonge jaren) naar een man die serieus is in zijn doen (Havelaar in lebak). De oudste Havelaar in het boek is de armere Havelaar in Nederland. Hij is in de problemen geraakt, niemand wil hem meer in Indië omdat hij erg lastig is volgens de autoriteiten daar. Door dit alles is hij erg arm en draagt hij geen winterjas in de koude maanden. Hij heeft geen geld voor een goed huis voor zijn gezin. Om wat te verdienen is hij gaan schrijven over de tijd in Indië.

De belangrijkste relaties van Havelaar zijn:
-Met zijn gezin.
-Met zijn collega's (Duclari en Verbrugge)
-Met de Regent (zijn 'vijand' in het boek)

Havelaar is een duidelijke Round-Character; hij wordt uitvoerig besproken, je komt achter veel van zijn karaktertrekjes en opvattingen. Ook wordt zijn leven uitvoerig besproken.

Bijpersonen:
Batavus Droogstoppel:
Een laffe, egoïstische, onbeschofte koopman. Droogstoppel is geen Round-Character maar een type. Droogstoppel zijn rol in het boek is vooral om een contrast te vormen met Havelaar. De lezer kan dan de situatie beter begrijpen. (Althans, dit was vooral voor mij een kenmerk om het boek beter te begrijpen) Zijn opvatting is vooral dat iedereen eerlijk moet zijn. Hij kan absoluut niet tegen romans, daar wordt toch alleen leugens verteld. Dat Droogstoppel erg onbeschoft is kon de lezer al in het begin van het boek lezen: Hij laat Sjaalman wachten voor de deur, want de deur zal vanzelf wel open gaan. Hij vindt ook dat de Javaan maar moet werken, want hij anders zal hij arm worden. Hij gebruikt hiervoor het geloof als excuus.

Stern:
Van Stern is niet veel beschreven, alleen dat hij een Duitser is en dat hij de zoon is van een zakenrelatie in Duitsland. Hij schrijft de Havelaar gedeeltes in het boek. Maar de lezer kan al snel erachter komen dat eigenlijk Sjaalman voor hem schrijft.

Tine en Max:
Dit is het gezin van Havelaar. Max wordt vooral als schattig beschreven. Tine wordt ook niet zo uitvoerig beschreven. Alleen dat ze een hart van goud heeft, zielsveel van Havelaar houdt en dat ze niet echt knap van uiterlijk is.

Verbrugge:
Verbrugge is de controleur van Lebak. Hij is vooral aardig, eenvoudig, hartelijk, mededeelzaam, hulpvaardig en gastvrij is. Verbrugge is de ondergeschikte van Havelaar.

Duclari:
Hij wordt vooral als moedig beschreven. Hij is de eerste luitenant van Lebak. Tijdens een etentje komt de lezer te weten dat hij wel Havelaar in het begin een rare snuiter vindt, maar al snel kijkt hij toch wel op tegen Havelaar.

De Regent:
Is een nette, beleefde oude man. Doordat hij veel schulden maakt buit hij het volk uit. Dit is Havelaars 'vijand'. Een leuk citaat van zijn uiterlijk: "De regent had reeds zijn lippen en weinig tanden bruinrood geverfd met het speeksel zijner sirih…" (Blz. 62.)

Ondertitel en motto: 
Ondertitel: of De Koffieveilingen van de Nederlansche Handelmaatschappy
De ondertitel slaat op de koffieplantages waarop de inwoners van Java uitgebuit worden.
Motto: 
In het begin van het boek wordt er een onuitgegeven toneelspel beschreven. Dit kan als de motto van het boek worden gezien. In deze onuitgegeven toneelspel wordt Lothario ervan beschuldigd Barbertje te hebben vermoord. De rechter veroordeelt hem tot 'ophanging'. De rechter is vastbesloten; zelfs als hij Barbertje in levende lijve ziet blijft hij bij zijn besluit. Dit keer is de straf niet gebaseerd op moord, maar op eigenwaan.

Dit motto heeft veel met het boek te maken. In dit toneelspel wordt er iemand (Lothario) onrecht aangedaan. In het boek zijn dit de inlanders in Indië. Ook is er een persoon met duidelijk veel macht in het toneelspel (de rechter). In het boek zijn dit de Nederlandse Staat en de Regent van Lebak.

Verdiepingsopdracht
Ik heb voor de opdracht gekozen waarin ik een ansichtkaart schrijf vanuit Lebak naar Max Havelaar. 

Hallo Max,

Ik ben het Britt. Ik schrijf deze ansichtkaart aan je omdat ik erg aan je moest denken. Je vraagt je vast af waarom, maar daarbij zul je je het antwoord al snel bedenken. Want ja, op de voorkant van deze kaart is het gezellige centrum van Lebak te zien. Ik had je prachtige boek al eerder gelezen, maar ik besloot het nog eens te lezen nu ik in de stad rond kon lopen. Ik snap helemaal wat je bedoeld, wat ben je een geweldige schrijver! Je hebt gelijk over de onderdrukking van vroeger. De manier waarop je het hebt neergezet in het boek vond ik werkelijk briljant! Je laat je mening sterk terugkomen, misschien iets te sterk, maar bent toch nog in staat een prachtige en boeiende roman te schrijven. Dat is eigenlijk de reden voor deze ansichtkaart. Het is hier heel gezellig en lekker warm, maar ik kon er niet volledig van genieten zonder jou even te informeren over hoe goed ik je boek vond!

Groetjes vanuit het zonnige Lebak!